Андроид қурилмалар учун Xabar.uz мобил иловаси. Юклаб олиш ×
IOS qurilmalar uchun Xabar.uz mobil ilovasi. Юклаб олиш ×

Санжар Машриқий

Худодан сўраб, бекор ётма! (арман халқ мақоли)

«Сталинга ютқазилган 20 йил, СССРни қулатган Рональд ва Путин эраси»: ҳаммаси Россия – АҚШ раҳбарлари учрашувлари ҳақида

«Сталинга ютқазилган 20 йил, СССРни қулатган Рональд ва Путин эраси»: ҳаммаси Россия – АҚШ раҳбарлари учрашувлари ҳақида

Фото: «Vmiresmi.ru»

16 июнь куни Россия Федерацияси президенти Владимир Путин ва Қўшма Штатлар раҳбари Жозеф Байден Женевадаги саммитда иштирок этдилар. Икки йирик геосиёсий мамлакат раҳбарлари ўртасидаги шов-шувли ишлар давом этади. Россия ва АҚШ раҳбарларининг учрашувлари Иккинчи Жаҳон урушидан бери муҳим аҳамият касб этиб келмоқда. Эътиборингизни икки мамлакат раҳбарлари ўртасидаги учрашув ва уларнинг таъсирига қаратмоқчимиз.

Урушдан кейинги дунёни яратиш

Совет диктатори Иосиф Сталин президент Франклин Рузвельт билан икки марта, сўнгра унинг вориси Гарри Трумэн билан бир марта учрашганди. Икки давлат президентлари Буюк Британия воситачилигида 1943 йилда ва 1945 йил бошларида учрашган.

Ғарб демократик давлатларидаги консерваторлар учун Ялтада ва Потсдам учрашувлари Сталин ва умуман коммунизм учун ғалаба сифатида қаралди. Улар айбнинг катта қисмини Сталин билан музокаралар олиб борган Америка президентларига ва 20 йил давомида ушбу президентлар лавозимида бўлган Давлат департаменти раҳбарлари ва бюроларига юкладилар.

Дуайт Дэвид Эйзенхауэр 1955 йилда «Женева саммитида» Никита Хрушёв билан учрашди. Тобора кучаётган СССРдан хавфсираган АҚШ саммитга Буюк Британия ва Францияни ҳам таклиф этди.

1959 йилда Никита Хрушёв АҚШга Совет раҳбарининг биринчи ташрифини амалга оширди ва Эйзенхауэр билан саммитда иштирок этди. Саммит натижаси ўлароқ икки мамлакат раҳбарлари Парижда давомли учрашувлар ўтказмоқчи эдилар, аммо…

Куба, Берлин, Вьетнам – Кеннеди, Хрушёв , Никсон

1961 йилда 67 ёшли Хрушёв Венада Эйзенхауэрнинг янги сайланган вориси, Жон Кеннеди исмли 44 ёшли демократ билан учрашди. Совет раҳбарлари яна бир бор АҚШ раҳбарларидан қатъиятлироқ эканликларини исботладилар. Кеннеди Фидель Кастрони ағдаришни эплай олмади. Совет раҳбари бунинг яхши оқибатларга олиб келмаслигини уқтира олди. «Бу одам жуда тажрибасиз, ҳаттоки етук эмас. Унинг фонида Эйзенхауэр ақл ва қобилиятли одамга ўхшайди», деб масхара ҳам қилган эди Хрушёв. Берлиндаги муаммолар ҳам икки томоннинг учрашув мақсадларидан эди.

1963 йил ноябрда Кеннеди ўлдирилди. Президент Линдон Жонсон 1967 йил июнь ойида Совет Иттифоқи бош вазири билан учрашган эди. Хрушёв кетиб, унинг ўрнига Алексей Николаевич Косигин келди.

Советлардан Вьетнамда уруш тугашига ёрдам бермоқчи бўлишди ва учрашув саммитини белгилашди. Вьетнам бўйича музокаралар натижа бермай Жонсон учрашувдан сўнг янада эркинроқ ҳаракат қилди. Вьетнам бўйича учрашув Совет раҳбарларининг инқирози бошланганига бир мисол эди.

Никсон, Форд ва Картер: ўзгаришлар остонасида

1969 йилда Никсон президент лавозимига келганди. 1972 йилда қайта президентликка сайланиш умидида у Москвага ҳам, Пекинга ҳам ташриф буюрган. Никсоннинг Совет раҳбари Леонид Брежнев билан учрашуви иккала томон учун янада самарали бўлган.

Жеральд Рудольф Форд Совет Иттифоқи раҳбари Брежнев билан иккита учрашув ўтказди. 1974 йилда Владивостокда ва 1975 йилда Хельсинкида бўлиб ўтган Форд ва Брежнев ўртасидаги саммит учрашувларида «катта масалалар» кўрилди.

1976 йилги сайловда Форд демократ Жимми Картерга ютқазди. Руслар ташқи сиёсий тажрибага эга бўлмаган янги АҚШ президенти фонида катта имкониятларнинг «ҳидини сезишди». 1979 йилда Картер ва Брежнев иккинчи стратегик қуролларни чеклаш тўғрисидаги шартномани (SALT II) имзолайдилар. Юқорида айтилганидек, халқаро доирада тажрибага эга бўлмаган АҚШ президентидан ҳайиқмаган Совет танклари ва вертолётлари Афғонистонга бостириб кирди. Картер бунга жавобан 1980 йилда Москвадаги Ёзги Олимпия ўйинларида АҚШнинг иштирокини бекор қилади.

«Самовий урушлар отаси» ва Буш: СССРнинг қулаши

Агар Картер Совуқ Уруш даврида Совет Иттифоқининг энг ёмон хатти-ҳаракатларига дуч келган бўлса, унинг ўрнини босувчи энг яхши нарсалардан баҳраманд бўлишга ва улардан фойдаланишга қодир эди. Рональд Рейган бутун сиёсий фаолияти давомида Совет Иттифоқига қарши кампания олиб борган ва уни «Ёвуз империя» деб атаган. Рональд Рейган ва Горбачёв биринчи саммитни 1985 йил ноябрь ойида Женевада ўтказдилар. Ҳеч қандай келишувга эришилмади, аммо «сиёсий иқлим» аниқ ўзгариб кетди. Икки киши 1986 йил октябрь ойида Исландиянинг Рейкьявик шаҳрида яна учрашдилар ва аслида икки томонлама ядро қуролсизланишини муҳокама қилдилар. 1987 йил декабрда икки давлат раҳбарлари Вашингтонда учрашиб, қисқа ва ўрта масофага учадиган баллистик ракеталар учун чекловларни имзолашди. 1988 йилда улар яна икки марта, Кремль саройида ва Нью-Йорк шаҳрида учрашдилар.

Катта Жорж Буш Горбачёв билан яна етти марта учрашган, шу жумладан, 1990 йилда Вашингтонда улар кимёвий қуроллар тўғрисидаги битимни имзолаган ва 1991 йилда Москва саммитида Стратегик қуролларни қисқартириш тўғрисидаги Шартномани имзолаган (START I). Уларнинг сўнгги учрашуви 1991 йил октябрда Мадридда бўлган. Хуллас, Горбачёв «зерикса», АҚШ раҳбарлари билан учрашаверган.

«Президент бўлиш осонми?»: мустақил Россия – АҚШ муносабатлари даври

Янги Россия – янги президент: Борис Ельцин АҚШ президенти билан иккита саммит учрашувини ўтказди. Биринчиси, 1993 йил апрель ойида Билл Клинтоннинг Оқ Уйдаги биринчи муддатининг дастлабки ойларида саммитда кўришди. Иккаласи Ванкуверда учрашдилар ва уларнинг ўз мамлакатларида аввалги меъёрлардан тубдан чиқиб кетишни қай даражада ифодалаганлиги қайд этилди. 1997 йил март ойида улар Хельсинки шаҳрида яна учрашганларида, уларнинг ҳар бири қайта сайланган, аммо ҳукуматларида жиддий сиёсий қаршиликларга дуч келишда давом этишган. Иккаласига ҳам импичмент эълон қилинади, аммо лавозимидан четлашилмайди.

«Путин эраси»: сўнгги 20 йилнинг энг муҳим одами

Янги сиёсий шахс Владимир Путин эди. Владимир Путин 2000 йиллар бошида таниқли бўлмаган, аммо тез орада Ельциндан кўра кучлироқ эканлиги сезилиб қолди. Путин 1999 ва 2000 йилларда бўлиб ўтган иккита халқаро учрашувда Клинтон билан қисқа суҳбатлашди.

Путин Бушнинг инаугурациясидан атиги беш ой ўтгач, 2001 йил июнь ойида, Словениянинг Любляна шаҳрида президент Жорж В.Буш билан учрашишга қарор қилди. Бу янги муносабатларнинг нисбатан нотекис бошланиши эди. Буш Путининг «содда ва ишончли одам» эканлигини айтди. Путин АҚШга нисбатан «шерик» сўзини ишлатган

2001 йил ноябрь ойида Жорж Буш президентлигининг муҳим воқеаси — 11 сентябрь воқеаларидан икки ой ўтгач — Путин Бушга Техас штатида учрашишди.

Путин ва Буш 2005 йил февралида, қайта сайланганидан кўп ўтмай, Словакиянинг Братислава шаҳрида расмий саммит учрашувини ўтказдилар. 2007 йилда Кеннебунк портдаги учрашув ҳақида ҳам маълумотлар берилган.

2009 йилда Барак Обама иш бошлаганда, Путин муддат чекланганлиги сабабли президент сифатида вақт ажратиб, бош вазир бўлиб ишлаган. Аммо Обама ўша йилнинг июлида Москвадан ташқарида жойлашган дачасида Путин билан учрашиб, икки мамлакат ўртасидаги муносабатларга умид билдирганди. Путиннинг пухта танланган президенти сифатида Дмитрий Медведев 2010 йил апрелида Прагада Обама билан расмий саммит ўтказмади. 2014 йилда Путин расман президент сифатида қайтиб келди. Обама ва Путин 2013 йил июнь ойида Шимолий Ирландияда бўлиб ўтган G-8 йиғилишида бир-бирлари билан гаплашсалар ҳам, бу саммит эмас эди.

Улар, шунингдек, 2013 йилда Санкт-Петербургда бўлиб ўтган G-20 йиғилишида, 2015 йил сентябр ойида Нью-Йоркдаги БМТ Бош ассамблеяси йиғилишидан олдин ва 2016 йил кузида Пекиндаги G-20 саммитида қисқача суҳбатлашганлар.

Валдимр Путин ва Дональд Трамп 2017 йил июлида Германиянинг Гамбург шаҳрида бўлиб ўтган G-20 йиғилишидан бошлаб бир қатор суҳбатлар ўтказдилар. Ноябрь ойида бўлиб ўтган Осиё-Тинч океани ҳамкорлик саммитида яна бир суҳбат бўлиб ўтди. Иккаласи 2018 йилда Хельсинки шаҳрида битта расмий саммит йиғилишини ўтказди.

2000 йилдан бери ҳокимият тепасида бўлган Путин расмий равишда ўзининг тўртинчи АҚШ президенти билан учрашади. 16 июнь куни бўладиган саммитда Россиянинг АҚШнинг иккита президентлик циклига аралашуви; АҚШ разведкасига кўра Россиядан молиялаштирилаётган киберҳужумлар; Россиянинг Украинага бостириб кириши; бошқа Шарқий Европа қўшниларига босим; ва Россиянинг ўзида мухолифат арбобларини бостириш каби масалалар кўрилиши кутилганди.

Изоҳлар 0

Изоҳ қолдириш учун сайтда рўйхатдан ўтинг

Кириш

Ижтимоий тармоқлар орқали киринг