O‘zbekistonda davlat budjetiga jiddiy zarba berayotgan va qonuniy biznes uchun vijdonsiz raqobat hosil qilayotgan yashirin iqtisodiyotga qarshi kurash olib borilmoqda.

Bunday kurash vositalaridan biri Bosh prokuratura Telegram-botining ishga tushishi bo‘ldi, u fuqarolardan yashirin sxemalar rivojlanishini rag‘batlantiruvchi omillarni bartaraf etish bo‘yicha takliflarni to‘plashga qaratilgan.

Yangi Telegram-bot – bu fuqarolar va huquqni muhofaza qilish organlari o‘rtasidagi ochiq muloqot uchun platforma. U orqali iqtisodiyotning asosiy tarmoqlaridagi yashirin aylanmalarning oldini olish bo‘yicha takliflarni bayon etish mumkin.

Yashirin iqtisodiyotning eng jiddiy muammolaridan biri noqonuniy tamaki mahsuloti sanaladi. Bosh prokuratura ma’lumotlariga ko‘ra, O‘zbekiston bozorida noqonuniy sigaretlar ulushi 2023 yilda 22,4 foizni tashkil qilgan, bu miqdoriy ifodada 2,4 mlrd dona kontrabanda sigaretiga teng. Bu esa, O‘zbekistonda sotiladigan barcha sigaretlarning taqriban chorak qismi qonuniy olib kirish va realizatsiya qilish taomilidan o‘tmaganligini anglatadi.

Noqonuniy tamaki mahsuloti davlat budjetiga jiddiy zarar yetkazadi. 2023 yilda kontrabanda sigaretlar sotuvidan boy berilgan soliq tushumlari trillion so‘mni tashkil qildi. Bu salmoqli summa bo‘lib, muhim ijtimoiy dasturlarni moliyalashga yo‘naltirilishi mumkin bo‘lardi.

Davlat budjetiga keltiradigan ziyonidan tashqari, noqonuniy sigaretlar aholi salomatligiga ham tahdid soladi. Ular sifatning majburiy tasdiqlanishi taomilidan o‘tmaydi, iste’mol qadog‘ida majburiy axborotga, jumladan chekish zarari haqidagi ogohlantirishga ega emas. Ko‘pincha ularda qonuniy sigaretlarga qaraganda ko‘proq miqdorda nikotin va qatron bo‘ladi, bu ularni salomatlik uchun yana ham xavfli qiladi.

Tushunish muhimki, noqonuniy sigaretlar salomatlik uchun xavfli bo‘libgina qolmay, iqtisodiyot uchun ham zararlidir. Ular qonuniy biznes uchun vijdonsiz raqobat yaratadi, ish o‘rinlarini yo‘q qiladi va davlat budjetiga tushumni qisqartiradi.

Yashirin iqtisodiyotga qarshi kurash – bu mamlakat iqtisodiy hayoti barcha ishtirokchilarining vazifasidir. O‘zbekiston Bosh prokuraturasi fuqarolarni ushbu kurashda faol qatnashib, Telegram-bot orqali o‘z taklif va tavsiyalarini bildirishga chaqiradi.

Faqat birgalikdagi sa’y-harakatlar bilangina yashirin iqtisodiyotdan g‘olib kelish va biznes rivoji uchun adolatliroq hamda shaffofroq sharoitlar yaratish mumkin.

Jarayonga huquqni muhofaza qilish organlarini faol jalb qilish, shuningdek jamoatchilik nazoratini kuchaytirish hamda aholi – tamaki mahsulotining yakuniy iste’molchisi o‘rtasida keng tushuntirish ishlarini o‘tkazish lozim. Tamakining zarari haqidagi axborot kampaniyasi keng ko‘lamda olib borilishi zarur. Talab yo‘qolsa, taklif ham barham topadi.

Umuman olganda, kontrabanda tamaki mahsulotlariga qarshi kurashish bojxona postlarida nazoratni takomillashtirishdan boshlab, iqtisodiy jinoyatlarga qarshi kurash choralarini kuchaytirishgacha bo‘lgan barcha miqyoslarda harakatlarni davom ettirishni talab qiladi. Bu baloga qarshi samarali kurash uchun qat’iy harakatlar va xalqaro hamkorlik kerak bo‘ladi.